Borelioza to niezwykle groźna choroba, którą człowiek może się zarazić wskutek kontaktu z kleszczami. Przy tego typu przypadkach największe ryzyko wiąże się ze zbyt późnym zauważeniem pasożyta lub nawet z całkowitą nieświadomością takiego kontaktu. Dlatego też warto poznać podstawowe fakty o boreliozie, aby odpowiednio wcześnie zapobiec jej rozwojowi.

Informacje o boreliozie warto usystematyzować w formie pytań i odpowiedzi, aby przybliżyć tę chorobę i wskazać sposób postępowania.

Dlaczego boreliozy nie możemy ignorować?

Borelioza rozwija się przez lata i możemy wyróżnić jej wczesne i późne stadium. Docelowo, osoby zakażone mogą odczuwać różne dolegliwości. Wśród nich, w późniejszej fazie choroby, znajdują się przede wszystkim:

  • przewlekłe bóle stawów i kręgosłupa i i wynikająca z nich dekoncentracja i drażliwość;
  • przewlekłe zapalenia skórne;
  • uczucie ciągłego zmęczenia i wynikająca z tego dekoncentracja i drażliwość;
  • padaczka;
  • uszkodzenia nerwów – w tym nerwów twarzowych;
  • pogorszenie funkcjonowania pamięci, wzroku i słuchu.

WAŻNE

Niespecyficzne objawy boreliozy łatwo pomylić z objawami towarzyszącymi innym schorzeniom takim jak liczne infekcje wirusowe, choroby kręgosłupa czy też różne choroby dziedziczne. Diagnoza jest o tyle trudna, że pacjentowi ciężko jest powiązać kontakt z kleszczem, który miał miejsce dawno, z obecnymi objawami.

Z uwagi na przewlekłość oraz niespójność objawów warto już teraz poznać przyczyny i wczesne objawy boreliozy.

Czy boreliozę wywołują kleszcze?

Faktem jest, że boreliozę przenoszą kleszcze. Choroba ta jest natomiast bezpośrednio wywoływana przez bakterie – krętki z różnych rodzajów borellia (np. Borrelia burgdorferi). Bakterie te szczególnie upodobały sobie kleszcze, za pośrednictwem których przenoszą się na człowieka. Do zakażenia naszych organizmów dochodzi poprzez ślinę lub wymioty kleszcza, który wszedł w kontakt z naszym ciałem i poprzez krew nieświadomie przyniósł nam bakterie. Dlatego też ryzyko zachorowania na boreliozę musimy brać pod uwagę przy każdym kontakcie z kleszczem.

Czy każdy kontakt z kleszczem kończy się boreliozą?

Boreliozą kończy się tylko kontakt z takim kleszczem, którego organizm zawiera w sobie bakterie rodzaju borrelia.

WAŻNE

Nosicielami boreliozy jest od kilku do kilkunastu procent kleszczy, przy czym większy odsetek nosicieli występuje w pobliżu dużych miast. Do zakażenia boreliozą może dojść od razu, jednak uprzednio kleszcz musi wkłuć się w skórę. Ponieważ kleszcze najpierw przez dłuższy czas wędrują po ciele potencjalnego żywiciela w celu znalezienia najlepszego miejsca na wkłucie, mamy zwykle możliwość zauważenia pasożyta, zanim dojdzie do jego kontaktu z naszą krwią.

Kiedy możemy obawiać się boreliozy?

Na boreliozę może wskazywać tzw. rumień wędrujący. Jest to ciepła w dotyku, bezbolesna zmiana skórna, która charakteryzuje się czerwonym środkiem otoczonym bezbarwnym pierścieniem wewnętrznym, który z kolei otoczony jest pierścieniem zewnętrznym barwy czerwonej.

WAŻNE

Rumień wędrujący pojawia się w okresie od kilku dni do miesiąca po ukąszeniu kleszcza. Samoczynnie znika po okresie mniej więcej miesiąca od wystąpienia. Rumień wędrujący to jedyny pewny objaw boreliozy, jednak nie musi on występować u wszystkich osób zarażonych.

W przypadku ukąszenia kleszcza i braku rumienia musimy zwrócić uwagę na takie wczesne objawy jak:

  • gorączka;
  • osłabienie;
  • bóle mięśni i stawów;
  • powiększenie węzłów chłonnych.

Objawy te (inne niż rumień) możemy pomylić z innymi dolegliwościami takimi jak np. grypa. Dlatego też po każdym ukąszeniu kleszcza należy wykonać badanie w kierunku boreliozy.

WAŻNE

W przypadku dzieci warto zwrócić uwagę na takie wczesne objawy boreliozy jak trudności z nauką, drażliwość, kłopoty z koncentracją, brak apetytu czy też niechęć do zabawy. Objawy te powinny nas zaalarmować szczególnie po powrocie dziecka z miejsc, w których mogło dojść do kontaktu z kleszczem (np. obóz harcerski w lesie, weekend nad jeziorem lub na działce).

Czy na boreliozę można się zaszczepić?

W chwili obecnej nie ma szczepionki na boreliozę.

Możemy się jednak zaszczepić na inną groźną chorobę przenoszoną przez kleszcze, jaką jest kleszczowe zapalenie mózgu. W tym celu należy przyjąć trzy dawki szczepionki, aby zostać zabezpieczonym przed tą chorobą. Następnie, co 3 lata należy przyjmować tzw. dawkę przypominającą.

Jakie inne choroby przenoszą kleszcze?

Obok boreliozy, jedną z najgroźniejszych chorób, którą zawdzięczamy kleszczom, jest kleszczowe zapalenie mózgu. Kleszczowe zapalenie mózgu wywołują z kolei przenoszone przez kleszcze wirusy, a infekcja może doprowadzić do zapalenia mózgu, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych , a także do zapalenia rdzenia kręgowego.

Ponadto, kleszcze mogą na terenie Polski przenosić zwłaszcza takie choroby jak:

  • babesjoza – spokrewniona z tropikalną malarią choroba, leczona preparatami antymalarycznymi czy też
  • anaplazmoza – choroba o różnej intensywności i przebiegu, która atakuje najczęściej układ oddechowy i pokarmowy.

Do jakiego lekarza się udać?

Jak wyżej wspomniano, diagnozowanie boreliozy nie jest łatwe. Wiąże się to z tym, że pacjent – o ile zdecyduje się odwiedzić gabinet – podczas wywiadu lekarskiego może pominąć szczegóły związane z kontaktem z kleszczem i wskazać inne przyczyny swojego złego samopoczucia (np. przeciążanie kręgosłupa). Podobny problem może istnieć przy diagnozowaniu innych odkleszczowych chorób.

WAŻNE

Dobry lekarz powinien regularnie przy pewnym zespole objawów zlecać badanie w kierunku boreliozy. Prawidłowo wykonany wywiad lekarski, uwzględniający historię przebytych chorób, tryb życia pacjenta a nawet warunki pogodowe (np. ocieplenie zimowe sprzyjające powrotowi kleszczy), prowadzi do podejrzenia i wykrycia boreliozy.

Ponieważ borelioza przejawia się na różne sposoby, pacjent może – w zależności od rodzaju dolegliwości –  trafić do lekarzy różnych specjalności – od laryngologa po ortopedę. Istotna w tej kwestii jest opinia o danym lekarzu. W przypadku jej braku, warto podczas wywiadu lekarskiego sprawdzić, jak poważnie traktuje on nasze podejrzenia dotyczące boreliozy.

Jak wykryć i wyleczyć boreliozę?

Podejrzewający boreliozę lekarz kieruje pacjenta na konkretne badania. Do najczęstszych sposobów wykrywania boreliozy należą:

  • test ELISA – polega on na pobraniu krwi i przebadaniu jej pod kątem istnienia konkretnych przeciwciał; obecnie test ten uchodzi jednak za mało skuteczny;
  • test Western Blot – również wiąże się on z pobraniem krwi i wykryciem konkretnych, charakterystycznych dla boreliozy przeciwciał; skuteczność testu jest wysoka, jednak na wyniki czeka się kilka tygodni;
  • test PCR – pobraną krew bada się w ten sposób, że w jej składzie poszukiwane jest DNA bakterii – jest to bardzo skuteczny, choć drogi test (koszt około 170 zł);
  • biorezonans komórkowy – bezbolesne badanie, które nie wiąże się ze skutkami ubocznymi; jego celem jest wykrycie sygnału bakterii za pomocą specjalistycznego urządzenia, które ten sygnał sczytuje i przetwarza; badanie uchodzi za skuteczne i – co więcej – pozwala stwierdzić, jak bardzo infekcja jest zaawansowana.

Boreliozę leczy się przede wszystkim poprzez zażywanie odpowiednio dopasowanych antybiotyków. Czasem leczenie wspomaga się zażywaniem preparatów przeciwzapalnych o niesteroidowym charakterze.

WAŻNE

Leczenie boreliozy jest stosunkowo łatwe, choć wyeliminowanie niektórych jej zaawansowanych skutków wiązać się może z koniecznością podjęcia rehabilitacji ruchowej. O wiele trudniejsze jest jednak wykrycie tej choroby.

W związku z przenoszeniem boreliozy przez kleszcze i trudnościami w jej diagnozowaniu, musimy wyrobić w sobie nawyk szczególnego zwracania uwagi na te pasożyty – zarówno w lasach, na wsi, jak i w miejskich parkach. Naszą obecność w tych miejscach powinniśmy również zaznaczyć podczas wywiadu lekarskiego, zawsze gdy wykryjemy u siebie przewlekłe objawy, które skłonią nas do złożenia wizyty w gabinecie.